Iedereen had het vroeger over dat ik hardleers was en dat ik moest leren reflecteren. Wat een onzin dacht ik. Waarom zou ik uitgebreid naar mijn eigen falen kijken? Vertel maar wat ik moet doen en dan doe ik het precies na dan weet ik het toch ook. Het kijken naar mijn eigen falen en daarbij stil staan was voor mij te pijnlijk en bevestigde in mijn ogen keer op keer dat ik het toch nooit zou leren. Dat was toen mijn thema.
Totdat ik er achter kwam dat dat de enige wijze was om daadwerkelijk iets van binnen te leren. Alleen door de confrontatie met jezelf aan te gaan en te ervaren, kom je verder als het gaat om gedragsverandering. Echter om dat te kunnen, moest ik wel contact maken met wat ik deed en leren om zowel kritisch als met mededogen naar mezelf te kijken. Dat was een hele klus en soms heel confronterend. Gelukkig heb ik twee heel goede coaches gevonden en in de coachgesprekken met hen ben ik erg gegroeid. Wat ben ik blij dat ik de uitdaging aan gegaan ben en dat toch geleerd heb! Er ging een wereld voor me open. Dus wil jij ook leren om verder te komen en je doelen te behalen dan is dit artikel misschien wel wat voor je.
1.Wat is reflecteren?
Door te reflecteren, ook wel spiegelen genoemd, kijk je zo neutraal mogelijk terug op je eigen handelen, je eigen gedrag. Het doel hiervan is je handelen zonder oordeel te bekijken. Wat doe je precies, wat is het resultaat en wat zou je eventueel anders kunnen doen? Je leert zo om wanneer nodig bij te sturen. Zo kun je je verder ontwikkelen. Reflecteren is dus een persoonlijke evaluatie van je gedrag. Door middel van reflectieoefeningen, individueel of begeleid, kun je de reden van je gedrag en handelen beter leren begrijpen. Reflecteren is jezelf naar het waarom van je handelen vragen. Hierdoor komen je emotionele handelingen en gedragingen vaak in een ander daglicht te staan. Naast zelfreflectie kun je het beeld dat je van jezelf hebt (zelfbeeld) ook laten toetsen door anderen. Ook dit kan nieuwe inzichten bieden.
2. Kijk eens wat vaker in de spiegel!
In mijn werk als loopbaanprofessional hou ik mijn klanten in de coachingsgesprekken regelmatig een spiegel voor. Hiermee laat ik ze stil staan bij hoe zij werken én leven, welke keuzes zij daarbinnen maken, welke vaardigheden ze inzetten en hoe dat voelt. Omdat niet iedereen van nature makkelijk kan reflecteren laat ik ze bijvoorbeeld een leerstijlentest doen. Zo weet ik of iemand een doener een bezinner een bedenker of een beslisser is.
Door het verkregen inzicht ontstaat er ruimte om te leren. Dit verkregen inzicht kan ook helderheid verschaffen over waarom iemand het binnen een organisatie/functie niet naar zijn zin heeft. Als dat zo is bestaat er een grote kans dat zij hierdoor minder goed functioneert of op termijn uit gaat vallen. Door hier gericht aandacht aan te geven, zowel richting de medewerker maar ook richting de werkgever, kan deze medewerker opnieuw naar zichzelf leren kijken. Wat gaat goed en wat zou anders kunnen. Hiermee bereik je dat de juiste persoon op de juiste plek werkzaam is en kun je als werkgever langdurige uitval voorkomen.
3. Wat heb je nodig om te kunnen reflecteren?
Als instrument gebruik ik o.a. het reflectieverslag. Het reflectieverslag is een middel om terug te kijken op je eigen handelen, je eigen gedrag. Door het maken van dit verslag na afloop van elk gesprek dat ik met je heb, leer je op termijn steeds bewuster in het hier en nu te leven en te werken en kun je stap voor stap werken aan je ingezette veranderingsproces. Want dat is het als je gaat kijken naar een nieuwe zinvolle invulling van je leven en/of je werk! Dit verslag vormt dan weer de input voor het volgende gesprek dat je met me hebt. Om interpretatie en invulling te voorkomen (nadenken over het gesprek) vraag ik je om dit verslag binnen twee dagen te maken en om een en ander te kunnen laten bezinken, dit de dag na ons gesprek te doen.
4. Reflecteren en het reflectieverslag
Hoewel het een beetje schools aandoet, merk ik toch dat het maken van reflectieverslagen na een bijeenkomst zowel voor de klant als voor mij van duidelijk toegevoegde waarde is. Daarom hamer ik er elke keer weer op. Voor de klant geldt dat hij nog een keer terug kijkt op de bijeenkomst en voor zichzelf nog een keer de leerpunten en ervaringen doorleeft. De kans dat er dan daadwerkelijk een verandering op gang wordt gebracht is aanzienlijk groter. Daarnaast ontstaat er zo een naslagwerk waar altijd op terug gevallen kan worden. Na verloop van tijd realiseren de klanten dat ook. Voor mij als loopbaancoach is het goed om te zien hoe de klant de bijeenkomst heeft ervaren om zo te kunnen bepalen wat er de volgende keer nodig is.
4.1 Hoe wordt het maken van een reflectieverslag ervaren?
Het maken van een reflectieverslag is na een eerste gesprek nog wat onwennig. De antwoorden op de vragen zijn dan vaak kort. Dat is enerzijds omdat het best een uitdaging is om naar je eigen gedrag te kijken en anderzijds om hier vervolgens woorden aan te geven en deze ook op te schrijven. Dit proces is nodig om te leren reflecteren. Gedurende de tijd maak je hier een ontwikkeling in door en dan kan het zijn dat je ook meer op papier gaat zetten. Het resultaat is dat je je steeds bewuster wordt van je eigen gedrag, wat dat met jou doet, en hoe zich dit verhoudt in relatie tot je omgeving.
4.2 Welke vragen staan er in het reflectieverslag dat je maakt?
Hieronder staan de vragen waar ik wil dat mijn klanten over nadenken. Voor zover van toepassing geven ze hier een reactie op. Om enig idee te hebben wat de reacties zijn hier de vragen met wat stukjes uit verschillende verslagen.
1. Welk onderwerp, thema of probleem is ingebracht?
“We hebben het gehad over wat mij energie geeft en wat mij energie kost. Dit n.a.v. de onrust die ik ervaar op mijn werk. Dat kost mij energie. Hoe om te gaan met onrust en gevoel van frustratie op mijn werk. Bezig zijn met mijn droom/toekomst geef mij juist energie. Hoe hier handen en voeten aan geven en welke acties heb ik al ondernomen.”
2. Wat riep dat wat besproken werd bij mij op aan gedachten en gevoelens?
“Vooral een bevrijdend gevoel en dat is heerlijk! Dat ik zelf kan sturen. Door het overlijden van mijn man en het doormaken van mijn ziek zijn word je geconfronteerd met dingen die je overkomen en die je niet kunt sturen. Maar er zijn wel gebieden in je leven waar je zelf wel invloed op kunt uitoefenen en die durf, eenmaal de stap gezet, geeft een heel erg bevrijdend en blij gevoel. Weg met alle beren op de weg en oordelen van anderen, gewoon proberen en niet bang zijn (bijvoorbeeld om even minder inkomen te hebben. Ik heb genoeg voor eten en basisdingen.) Het opzetten van een bijlesinstituut met mijn collega gaat serieus beginnen en ook als het niet gaat lukken, de durf om iets uit te proberen geeft me kracht.”
3. Hoe verliep de interactie met de coach?
“Karin geeft mij tips en belicht soms zaken van de andere kant, zodat ik er anders tegenaan ga kijken. Dat is prettig.”
4. Welke factoren maakten de bijeenkomst prettig of onprettig?
“Door twijfels bleef ik in gedachten steeds in hetzelfde cirkeltje ronddraaien. Door een en ander uit te spreken, keek ik er samen met Karin, als buitenstaander naar en durfde ik te beslissen. Dit voelde bevrijdend. Karin stelde de juiste vragen, maar liet de beslissing duidelijk bij mij. Dat vond ik heel prettig.”
5. Wat heb ik geleerd in of naar aanleiding van deze bijeenkomst?
“Dat ik vertrouwen moet houden dat het goedkomt, en niet gelijk naar de dingen kijken die het moeilijk maken, of niet kunnen.”
6. Welke persoonlijke leerdoelen kan ik hieruit formuleren?
“Dat mensen als ze al wat ouder zijn, zoals mijn ouders, niet meer in staat zijn om te veranderen. En dat ik een manier moet bedenken om met hen om te gaan zonder dat ik daar last van heb. Dit geldt ook voor de omgang met toekomstige werkgevers en collega’s. Dat ik altijd loyaal probeer te zijn naar werkgevers, zorgt ervoor dat ik over mijn grenzen heen ga. Ik moet nog meer leren NEE te zeggen.”
5. Het houdt niet op als je bij mij de deur uit gaat!
Sterker nog dan begint het pas! Je zult merken dat je hebt geleerd om anders naar jezelf en naar je omgeving te gaan kijken en dat is best spannend! Het roept van alles aan gedachten en gevoelens op. Toen ik zelf een loopbaantraject volgende was ik erg bang dat ik mezelf niet meer zou herkennen als ik mijn oude gedrag zou afleren en nieuw gedrag zou aanleren. Ook was ik erg bezig met hoe mijn omgeving hierop zou reageren. Gelukkig heb ik toen doorgezet en ben ik erg blij met mijn nieuwe zelf.
Een spiegel voorgehouden krijgen kan erg confronterend werken. Ik kan me herinneren dat ik tegen iemand zei, die mij een spiegel voorhield, dat deze wel wat kleiner mocht zijn! Ik merkte echter dat ik het nodig had om mezelf aan te kijken om een nieuwe stap te kunnen zetten op mijn levens/loopbaanpad. Daarvoor was het nodig om te kijken naar waar ik op dat moment behoefte aan had om deze volgende nieuwe stap te kunnen zetten.
6. Wat is nu een behoefte?
Als het vroeger om een behoefte ging moest je naar de toilet. Als ik aan een klant vraag wat zijn of haar behoefte is dan blijft het vaak even stil. Want wat is dat een behoefte! Dat is best een confronterende vraag waar we niet zo gemakkelijk bij stil staan. Een behoefte is iets nodig hebben of er naar verlangen. Elk mens heeft zo zijn behoeften en het vervullen hiervan is essentieel en de belangrijkste drijfveer waarom we de dingen doen die we doen. Uit onderzoek blijkt dat mensen verschillende behoeften hebben, echter de basisbehoeften komen overeen.
Een model dat helpend kan zijn om naar die behoeften te kijken is de behoeften hiërarchie van de Amerikaanse psycholoog Maslow, ook wel bekend als de Piramide van Maslow. Hij maakt onderscheid in vijf verschillende niveaus van behoeften: de primaire biologische behoeften, bestaanszekerheid, sociale behoefte, erkenning en tot slot: zelfontwikkeling/ontplooiing. Uitgangspunt hierbij is dat eerst de “onderste” behoeften vervuld moeten zijn voor je een stapje hoger kunt gaan. Belangrijk bij coaching is dat als er een vraag is we samen onderzoeken op welk niveau deze ligt en of de andere niveaus al vervuld zijn.
De piramide van Maslow
Op één staan de primaire biologische behoeften, deze zijn in feite hetzelfde als de primaire behoeften. De tweede categorie wordt omschreven als bestaanszekerheid. Het gaat hier om de behoefte naar veiligheid in de vorm van bescherming, onderdak en stabiliteit. Wanneer de eerste twee behoeften zijn vervuld, is er pas ruimte voor nummer drie: de sociale behoefte. Volgens Maslow heeft elk mens de behoefte om bij een bepaalde groep te horen. Daarna volgt erkenning, nummer vier van de Piramide van Maslow. Het gaat hier om twee dingen: het waarderen van jezelf als individu en de behoefte aan waardering door anderen uit je omgeving. Tot slot is er nummer vijf: zelfontwikkeling of zelfontplooiing.
6.1 Formuleren van je behoefte om een volgende stap te kunnen zetten!
Om samen met je te komen tot het formuleren van jouw behoefte, is het voor mij en voor jou, van essentieel belang dat ik dat doe vanuit de drie V’s: veiligheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid. Ik vind het belangrijk dat er een klik is. Als dat zo is dan kunnen we samen op pad gaan. Ik zorg ervoor dat de omgeving veilig en vertrouwd voor je voelt. De verantwoordelijkheid voor het zetten van je eigen stappen ligt bij jou.
Het begint wat mij betreft altijd bij de basis. Daar ga ik eerst met je naar toe. Dat betekent dat ik je onder andere vragen zal stellen zoals: wie ben je, wat wil je, wat kun je, waar wil je heen, waar wordt je blij van, waar kan ik je wakker voor maken. Vervolgens help ik je, door het stellen van de wat en de hoe vragen, hier je eigen antwoorden op te kunnen formuleren. Zo werken we stap voor stap aan het formuleren van jouw behoefte en kijken we samen hoe hier invulling aan te geven.
6.2 Geformuleerde behoefte van een klant:
‘Ik heb het nodig om op gezette tijden mezelf de rust en de ruimte te gunnen om opnieuw naar mezelf te kijken’.
Bovenstaande betreft een geformuleerde behoefte van een klant. Vanuit deze behoefte kan deze klant de stap zetten om te kijken hoe hij ervoor gaat zorgen dit ook daadwerkelijk te doen, wat hij daarvoor nodig heeft en wat uiteindelijk het resultaat is.
7. Samenvatting: Het nut van reflecteren bij loopbaanadviesgesprekken
Zoals je hebt kunnen lezen zie ik reflectie als een belangrijk onderdeel van een loopbaanadviestraject. De gesprekken met mij zijn meer dan alleen gewoon goede gesprekken. Er zit een doordachte structuur in waar alle zaken die van belang zouden kunnen zijn aan de orde worden gesteld. Het gaat zowel over gedachten en gevoelens, iets leren en vooral over het bereiken van jouw doelen. Immers het moet uiteindelijk wel tot iets leiden. Daarom is het goed om de reflectie gedegen aan te pakken. Met alleen maar praten zonder te reflecteren is de kans dat er iets gebeurt vrij klein. Daarom gebruik ik deze aanpak die ik zoals ook al mijn gesprekken op maat toepas en toespits op de behoeften van jouw als klant.
Ben je door het lezen van dit artikel benieuwd naar hoe reflecteren voor jou kan werken? Dan ben je van harte welkom voor een vrijblijvend en oriënterend gesprek om hierover met mij te sparren!
